Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim serdecznie zaprasza do wspólnych obchodów Międzynarodowego Dnia Archiwów. W Radzyniu obchody rozpoczynają się dziś tj. 8 czerwca.

W tym dniu Oddział w Radzyniu Podlaskim organizuje dzień otwarty. Każdego, kto chciałby zobaczyć archiwum od środka, dotknąć dokumentów, które stanowią świadectwo polskiej historii i kultury, spróbować sił w ich odczytaniu, zapraszamy do siedziby przy ul. Gen. Franciszka Kleeberga 10, w godzinach od 9.00 do 16.00. Pracownicy rodzinnym archiwistom będą służyć pomocą i poradą w dziedzinie poszukiwań. Pokażą również, jak należy zabezpieczać cenne dokumenty.

W dniach od 11 do 15 czerwca (poniedziałek – piątek) odbędzie się na wspólny spacer ulicami miasta. Kolejna odsłona cyklu „Zwiedzamy Radzyń z dokumentem” w tym roku będzie okazją do poznania znanych i nieznanych mieszkańców miasta. Tak, jak w poprzednich latach, przewodnikami będą archiwalia. Akcja skierowana jest do miejscowych szkół oraz wszystkich chętnych mieszkańców. Wystarczy zadzwonić i ustalić dogodny termin.
Szczegółowe informacje na temat spotkań pod telefonem 83 352 00 70.

„Archiwum – nie tylko na dziś”

Zbliżające się obchody Międzynarodowego Dnia Archiwów (9 czerwca) są okazją do przybliżenia roli, jaką z ramienia Państwa pełnią archiwa w Polsce od 100 lat. Jubileusz ten przypada w stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości i może być ważkim dowodem na to, jak wielką rolę odradzające się Państwo Polskie przypisywało zachowaniu dokumentów. Ponadto z okazji 550-lecia praw miejskich Radzynia warto przypomnieć, że w naszym mieście znajduje się Archiwum Państwowe, mogące się pochwalić nie tylko bogatymi zbiorami, ale również pełni ważną rolą kulturotwórczą.

Dla potrzeb urzędów, obywateli oraz badań nad przeszłością

Podstawą do tworzenia polskich archiwów w wolnej Polsce stanowił reskrypt o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami wydany przez Radę Regencyjną 31 lipca 1918 r. Kilka miesięcy po ogłoszeniu niepodległości - 7 lutego 1919 r. Naczelnik Państwa podpisał dekret o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. Dekret określał organizację sieci archiwów państwowych i ich zadania w zakresie gromadzenia i przechowywania dokumentów wytworzonych przez władze zaborcze, kościoły, korporacje publiczne i prywatne. Podkreślał znaczenie archiwów dla społeczeństwa oraz rolę zgromadzonych zasobów dla praktycznych potrzeb urzędów państwowych, obywateli, a także dla badań nad przeszłością.

Dekret obowiązywał do 1951 r., a więc do czasu wejścia w życie nowych rozwiązań – dekretu z 29 marca 1951 r. o archiwach państwowych. Powołano wówczas Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, zorganizowano nową sieć archiwalną, dostosowując ją do podziału administracyjnego kraju. Na nowo określono zadania archiwów państwowych w zakresie gromadzenia, zabezpieczania, rejestracji, porządkowania i udostępniania archiwaliów. Archiwa otrzymały uprawnienia urzędów administracji i obok tradycyjnych zadań związanych z przechowywaną dokumentacją ich zadaniem stało się również nadzorowanie procesu gromadzenia bieżącej dokumentacji w urzędach, instytucjach, przedsiębiorstwach i wyłanianiu spośród niej części, która została przeznaczona na wieczyste przechowywanie, nazwanej materiałami archiwalnymi.

W myśl znowelizowanej ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach obowiązującej od 14 lipca 1983 r. do zakresu działania archiwów państwowych (obok kształtowania państwowego zasobu archiwalnego, gromadzenia, ewidencjonowania, przechowywania, opracowywania, zabezpieczania i udostępniania materiałów archiwalnych, w tym wydawania uwierzytelnionych wypisów i kopii oraz zaświadczeń na podstawie tychże materiałów) należy prowadzenie prac naukowych i wydawniczych oraz popularyzacja wiedzy o materiałach archiwalnych i archiwach.

Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim – jeden z 40 w Polsce

Określone w ustawie obowiązki realizują archiwa wchodzące w skład państwowej sieci archiwalnej, wśród nich archiwa o charakterze centralnym oraz 30 archiwów państwowych niemających charakteru centralnego, 40 oddziałów terenowych i 5 ekspozytur.

Oddział w Radzyniu Podlaskim działa w ramach struktur Archiwum Państwowego w Lublinie, które obchodzi w tym roku 100-lecie istnienia. Archiwum w Radzyniu funkcjonuje od 1976 r. W magazynach archiwalnych w Radzyniu znajduje się blisko 1400 metrów bieżących akt pogrupowanych według ich wytwórców w 700 zespołach archiwalnych. Wielkość ta zmienia się sukcesywnie z racji przejmowania kolejnych dokumentów.

Materiały pochodzą z terenu działania Oddziału, a więc dzisiejszych powiatów: bialskiego, parczewskiego, radzyńskiego i łosickiego, przede wszystkim z XIX i XX wieku, znajdują się jednak i starsze. Wśród materiałów archiwalnych przechowywanych w radzyńskim Archiwum Państwowym znajdują się akta: administracji państwowej i samorządowej, administracji specjalnej, instytucji społecznych i organizacji, instytucji wymiaru sprawiedliwości, notariuszy miast: Białej Podlaskiej, Konstantynowa, Łosic, Międzyrzeca Podlaskiego, Radzynia Podlaskiego i Sokołowa oraz hipoteka (bialska i radzyńska). Poza tym w zasobie Archiwum znajdują się akta administracji szkolnej i wybranych szkół, związków zawodowych, banków, instytucji kredytowych i przedsiębiorstw oraz partii i organizacji społeczno-politycznych.

Znajdujące się w Radzyniu akta wykorzystywane są dziś, i udostępnianie do różnych celów. Na podstawie źródeł powstało i powstaje szereg prac o charakterze naukowym i popularyzatorskim na temat historii, kultury i życia społecznego. W ostatnich latach o wiele częściej służą również jako źródło i dowód w sprawach własnościowych osób prywatnych, a także w postępowaniach wyjaśniających prowadzonych przez instytucje państwowe i samorządowe, np. w związku z reprywatyzacją w Warszawie lub innych miastach. Dokumenty z Radzynia wydawane są również w sprawach o uzyskanie polskiego obywatelstwa, Karty Polaka, odszkodowania, zatrudnienia. Z uwagi na to, że w archiwach państwowych rzadko przechowywane są akta osobowo-płacowe, nie mogą niestety być pomocne osobom, które starają się o udokumentowanie swoich zarobków.
Chronione w archiwach dokumenty mają znaczenie podwójne. Codzienna praca archiwistów pokazuje, jak bardzo różnorodne może być ich wykorzystanie w sprawach bieżących instytucji i osób prywatnych. Pracownicy archiwum troszcząc się o przechowywane w magazynach akta, a także o tzw. narastający zasób, który do archiwów jeszcze nie został przekazany, muszą mieć również na uwadze znaczenie i przydatność materiałów w przyszłości, stanowić one mają bowiem ślad i zapis teraźniejszości dla następnych pokoleń.

Kierownik Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim
Joanna Kowalik-Bylicka