Uroczyste odsłonięcie muralu patriotycznego powstałego na wschodniej budynku byłego aresztu Gestapo i Urzędu Bezpieczeństwa przy ul. Warszawskiej 5a odbyło się 6 października.
Uroczystość rozpoczęła się odśpiewaniem Hymnu Państwowego. Przybyłych powitał burmistrz Radzynia Jerzy Rębek, podkreśliwszy, że mural ma na celu zachowanie pamięci o patriotach, Żołnierzy Niezłomnych przetrzymywanych i katowanych w tym budynku. Uroczystość poprowadził Piotr Skowron wiceprzewodniczący Rady Miasta.
Następnie głos zabrał Robert Mazurek – dyrektor Radzyńskiego Ośrodka Kultury i inicjator powstania muralu. Mówił o własnych doświadczeniach z odkrywania prawdy o tym miejscu, a następnie o działaniach mających na celu zmienienie charakteru tego miejsca – z dość zaniedbanego budynku socjalnego na miejsce pamięci narodowej.
Podkreślił, że zmiana stosunku władz miasta do tego miejsca nastąpiła w 2014 roku, gdy burmistrzem został Jerzy Rębek. Przypomnijmy, że w tym czasie mieszkało tu 9 rodzin. Włodarz rozpoczął zabiegi mające na celu znalezienie czy nawet stworzenie lokali, do których dotychczasowi lokatorzy budynku chcieliby się przenieść. Jednocześnie podejmowane były działania przywracające prawdę o tym miejscu. W 2016 roku zmieniona została tablica umieszczona wcześniej na wschodniej ścianie, a zawierającej nieprawdę i przemilczenia. - Do 2016 roku widniała tu informacja jedynie o zbrodniczej działalności Gestapo i jakkolwiek Niemcy mają swój udział w dokonywanych tu zbrodniach, to napisy wyryte na ścianach cel pochodzą z okresu po lipcu 1944 roku, a więc gdy w budynku znajdowała się siedziba UB – mówił Robert Mazurek. W 2018 roku odbyła się Noc Muzeów, podczas której po raz pierwszy udostępniona została dla publiczności cela nr 6, gdzie jest najwięcej napisów na ścianach. W latach 2018-2020 trwał proces przesiedlania mieszkańców budynku. Gdy ostatni lokatorzy wyprowadzili się stąd, podjęte zostały prace remontowe, na które fundusze przekazał Senator RP Grzegorz Bierecki poprzez Fundację „Kocham Podlasie” oraz Fundusz Rewitalizacji Zabytków. Za pozyskane w ten sposób pieniądze (200 tys. zł) przeprowadzono zabezpieczenie fundamentów, wymianę dachu, zainstalowano centralne ogrzewanie. Już ze środków miasta - dzięki jednogłośnej decyzji radnych - w drugim etapie remontu poprawiona została wentylacja, instalacja elektryczna, tynki, posadzki i została wyremontowana ściana, na której powstał mural. Prace wykonało Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych.
Po wysłuchaniu informacji przedstawionych przez Roberta Mazurka przystąpiono do głównego momentu uroczystości – oficjalnego odsłonięcia muralu poprzez przecięcie wstęgi.
Mural zajmuje cała wschodnią ścianę budynku. Jest bogaty w treści i symbolikę związaną z działalnością i martyrologią Żołnierzy Niezłomnych. Uwaga widzów skupia się na centralnej scenie przedstawiającej przesłuchanie w jednej z zaciemnionych piwnic tego miejsca. Nad więźniem siedzącym na stołku ze skrępowanymi do tyłu rękami, skatowanym, ze śladami krwi na twarzy i białej koszuli, stoi dwóch funkcjonariuszy. Starszy, z NKWD paląc papierosa z pogardą patrzy na więźnia, a drugi, młody stoi w postawie „wysztywnionej”. W tle umieszczone zostały inskrypcje, odwzorowane ze ścian cel. Ciemna cela więzienna przechodzi płynnie w las, z którego wychodzi szczerzący kły wilk - symbol Żołnierzy Wyklętych (Zbigniew Herbert „Wilki”). Nad całością góruje orzeł, który jest nierozerwalnie związany z polskością, symbol odwagi, bohaterstwa, majestatu oraz czystości dążeń narodów i państw. Projekt muralu wykonał radzyński artysta malarz Arkadiusz Kulpa, natomiast namalowali go Adam Kopeć i Michał Sierpień.
Kolejnym punktem obchodów były wystąpienia gości. Ryszard Madziar szef gabinetu politycznego Wicepremiera RP, Ministra Aktywów Państwowych Jacka Sasina odczytał list skierowany do uczestników uroczystości. - „Radzyńska Golgota”, w której mieściły się areszty Gestapo i UB w całej pełni wyraża ogrom cierpienia narodu polskiego niszczonego przez oba totalitaryzmy: niemieckiego nazizmu i sowieckiego komunizmu – napisał Premier Jacek Sasin, który list zakończył słowami: "Dzięki wam ta część naszej historii nie zostanie skazana na zapomnienie". Ryszard Madziar wyznał, że mural robi silne wrażenie. Zapewnił, że dla Premiera Jacka Sasina zachowywanie pamięci historycznej jest istotne, dziękował za zaangażowanie Senatorowi Grzegorzowi Biereckiemu, włodarzom: Burmistrzowi Jerzemu Rębkowi i Staroście Szczepanowi Niebrzegowskiemu za dbanie o miejsca pamięci na terenie miasta i powiatu. - Pamiętacie państwo o tym, że młode pokolenie uczy się na naszych wzorach – podkreślił Ryszard Madziar.
Poseł na Sejm RP Dariusz Stefaniuk przypomniał, że jako dyrektor Fundacji „Kocham Podlasie” przyczyniał się do wykonywania pierwszych murali patriotycznych w naszym regionie, obecnie jest to częsta forma upamiętniania Żołnierzy Niezłomnych i ich walki o wolność Polski. Podkreślał, że ważny jest przekaz kierowany do młodzieży, która często nie zdaje sobie sprawy, jakie wydarzenia związane są z miejscami takimi jak to, obok których żyją na co dzień, w których znajdują się mieszkania np. socjalne.
Kamil Paszkowski reprezentujący Senatora RP Grzegorza Biereckiego, który nie mógł przybyć na uroczystość, dziękował za dotychczasowe wysiłki i zapewnił, że Pan Senator liczy, iż przybędzie na otwarcie muzeum.
Wicewojewoda lubelski Robert Gmitruczuk zwrócił się w szczególności do obecnych na uroczystości dyrektorów szkół z apelem o wykorzystywanie lokalnych miejsc pamięci do przekazywania młodzieży „historii naszej ziemi, naszych bohaterów”.
- Uważam, że przywracanie pamięci wydarzeń, które były skrywane przez dziesiątki lat w naszym kraju jest bardzo ważne z uwagi na przyszłe pokolenia. Na ręce Pana Burmistrza chciałbym złożyć podziękowania wszystkim, którzy się do tego przyczynili – mówił Starosta Szczepan Niebrzegowski. Wskazał, że na terenie powiatu radzyńskiego jest wiele miejsc kaźni: Sitno, Ostrówki, Tchórzew, las Baran. - Staramy się przywracać i upamiętniać te zdarzenia i ludzi, którzy kierowali się hasłem Bóg Honor i Ojczyzna i stali się wzorcami do wychowywania młodych pokoleń – podkreślił włodarz Powiatu Radzyńskiego.
Na zakończenie Burmistrz Jerzy Rębek wyraził wdzięczność uczestnikom uroczystości za obecność. - Mam nadzieję, że dyrektorzy szkół, którzy dzisiaj są tu obecni, przyprowadzą młodzież, by poznawała tę historię w sposób namacalny. Nic nie działa bardziej na wyobraźnię jak obrazy, które znajdują się w tym obiekcie, Bardzo się cieszę, że są z nami harcerze - taj jak przy każdej uroczystości religijno-patriotycznej – mówił włodarz Radzynia, który zaprosił obecnych na otwarcie muzeum.
Wydarzenie zakończyło się zwiedzaniem piwnic budynku dawnego więzienia. Jednym z tematów rozmów była żywa pamięć wielu mieszkańców Radzynia i ziemi radzyńskiej o tym miejscu.
Uroczystość uświetnili swą obecnością: Ryszard Madziar reprezentujący Wicepremiera RP Jacka Sasina, Wicewojewoda Lubelski Robert Gmitruczuk, Poseł na Sejm RP Dariusz Stefaniuk, Kamil Paszkowski reprezentujący Senatora RP Grzegorza Biereckiego, Starosta Radzyński Szczepan Niebrzegowski wraz z Zarządem Powiatu Radzyńskiego, Przewodniczący Rady Powiatu Robert Mazurek, Przewodniczący Rady Miasta Adam Adamski, Nadleśniczy Lasów Państwowych Nadleśnictwa Radzyń Podlaski Leszek Gajuś, Prezes PGE Dystrybucja w Lublinie Jarosław Kwasek, Prezes PUK Jarosław Ejsmont, a także wójtowie gmin: Radzyń Podlaski - Wiesław Mazurek, Borki – Radosław Sałata, Komarówka Podlaska – Ireneusz Demianiuk, radni oraz mieszkańcy powiatu radzyńskiego.
