Miasto Radzyń Podlaski i Towarzystwo Nauki i Kultury „Libra” zawarły porozumienie dotyczące współpracy w zakresie starań o utworzenie muzeum w byłym areszcie śledczym Gestapo i UB w Radzyniu Podlaskim przy ul. Warszawskiej 5a. Umowa o partnerstwie, w której określone zostaną zasady współpracy między Miastem Radzyń a TNiK „Libra”, zostanie zawarta w chwili utworzenia Muzeum.

W tej sprawie 6 sierpnia w Urzędzie Miasta odbyło się spotkanie prezesa Towarzystwa Nauki i Kultury „Libra” prof. Artura Góraka z burmistrzem Jerzym Rębkiem, które miało na celu określenie ogólnych ram współpracy Miasta z TNiK. W spotkaniu uczestniczył również Sekretarz Generalny Towarzystwa Dariusz Magier,  jednocześnie prezes radzyńskiego Oddziału "Libry" - Instytutu Bronisława Szlubowskiego.

Niepokaźny barak położony przy ul. Warszawskiej 5a w Radzyniu to wyjątkowe miejsce w skali regionu,  może jedno z niewielu takich w kraju. Tu w czasie wojny mieścił się areszt Gestapo, a po wojnie - Urzędu Bezpieczeństwa. Budynek jest świadkiem tragedii tysięcy osób, którym najpierw Niemcy, a potem komuniści zgotowali piekło na ziemi.  W piwnicach, w których znajdowały się  cele aresztu, zachowały się oryginalne drzwi z judaszami, a na ścianach do dziś widnieją inskrypcje wyryte przez więźniów.

- To miejsce łączy tragizm okupacji niemieckiej i okresu stalinowskiego – wskazuje Artur Góraka – prezes TNiK „Libra”. - Świetnie się nadaje na muzeum ze względu na zachowaną substancję materialna i inskrypcje na ścianach cel. Ważne jest dokonane odkrycie macew wykorzystanych przez Niemców jako materiał budowlany. Jak w pigułce mamy tu kilka aspektów tragicznych losów mieszkańców regionu.

„Utworzenie wspólnej instytucji kultury ma służyć inicjowaniu i rozwijaniu zainteresowania lokalną przeszłością i historią Polski, ale także inspirowaniu i prowadzeniu badań naukowych oraz działalności popularyzującej materialne ślady przeszłości, gromadzenie zabytków i pamiątek materialnych i niematerialnych, związanych z okupacją niemiecką i sowiecką ziemi radzyńskiej i działalnością niepodległościową jej mieszkańców oraz prowadzenie działalności edukacyjnej, związanej miejscem po byłym areszcie śledczym Gestapo i Urzędu Bezpieczeństwa” - czytamy w Porozumieniu. Obie strony zadeklarowały współpracę merytoryczną podczas prac przygotowawczych do utworzenia Muzeum.
W trakcie spotkania, które odbylo się 6 sierpnia, omówione zostały możliwości i oczekiwania „Libry” w kwestii planowanego muzeum i przedyskutowano terminarz działań. - Towarzystwo oferuje w tym zakresie szereg projektów, posiada fachowe kadry mogące pomóc w realizacji działań, także wśród członków radzyńskiego oddziału, czyli Instytutu Bronisława Szlubowskiego – mówi dr Dariusz Magier.

- Jesteśmy usatysfakcjonowani przebiegiem spotkania, a zwłaszcza podpisaniem porozumienia o współpracy, które jest nie tylko deklaracją współdziałania na rzecz powołania i prowadzenia placówki, ale także wyraźnie artykułuje chęć wspólnego utworzenie przez oba podmioty nowej instytucji kultury z siedzibą w Radzyniu Podlaskim – dodaje Sekretarz Generalny „Libry”. Informuje ponadto, że placówka będzie powołana na podstawie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz ustawy o muzeach. - Przekonywaliśmy Pana Burmistrza, by muzeum powołać jak najszybciej, aby wraz z pracami remontowymi mogły zostać rozpoczęte również działania merytoryczne i naukowe mające na celu pozyskiwanie eksponatów  i źródeł dokumentowych. Cieszymy się, że gospodarz miasta rozumie istotę zagadnień merytorycznych, które mu przedstawiliśmy – puentuje Sekretarz Generalny Towarzystwa Nauki i Kultury „Libra”.

- Wyrażam zadowolenie zarówno z nawiązanej współpracy jak i podpisanego porozumienia. Zainteresowane powstającą w Radzyniu placówką ze strony instytucji, jakie reprezentują goście uczestniczący w spotkaniu, to nie tylko konkretna pomoc i wsparcie, ale i gwarancja wysokiego poziomu merytorycznego muzeum. Współpracę uważam za obopólnie korzystną - powedział Burmistrz Miasta Radzyń Podlaski Jerzy Rębek.

Włodarz miasta deklaruje, że jeszcze w tym roku przeprowadzony zostanie remont budynku przy ul. Warszawskiej 5A, w którym znajdował się w czasie okupacji areszt Gestapo, a w czasach stalinowskich - wiezienie Urzędu Bezpieczeństwa. Konieczna jest zmiany poszycia dachu, poprawienie elewacji, doprowadzenie kanału ciepłowniczego z PEC, żeby obiekt nie był ogrzewany piecami węglowymi. Przeprowadzone zostaną prace przywracające pierwotny kształt obiektu (np. usunięcie współczesnej terakoty). Ponadto z budynku trzeba przekwaterować jeszcze jedną osobę, która nadal tam mieszka.Przypomnijmy, że dzięki staraniom obecnego burmistrza w ciągu ostatnich 2 lat z budynku za pełną zgodą wyprowadziło się stąd 8 rodzin, dla których Miasto znalazło mieszkania zastępcze. Miasto pozyskało też dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 105 tys. zł na remont budynku. Do tej kwoty dołoży 45 tys. zł ze środków własnych i w tym roku rozpocznie remont obiektu. Również senator RP Grzegorz Bierecki potwierdził, że na koncie jego fundacji "Kocham Podlasie" odłożona jest kwota 200 tys. zł przeznaczona na tworzenie Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Radzyniu.

Kolejnym krokiem będzie urządzenie w tym miejscu placówki muzealnej poświęconej ofiarom dwóch XX-wiecznych totalitaryzmów: niemieckiego nazizmu  i komunizmu.

Na zdjęciu: inauguracja Muzeum Muzeum Żołnierzy Wyklętych - Miejsca Pamięci Ofiar Gestapo i Urzędu Bezpieczeństwa 19 maja 2018 r.