O tym, jak ważna jest ochrona roślin uprawnych, mogą świadczyć dane ekonomiczne. - Według wyliczeń specjalistów, szkodniki i choroby pochłaniają aż 35% produkcji roślinnej. Przy uzyskiwanej wartości produkcji rocznej wynoszącej w Polsce 50 mld zł straty szacowane są na 27 mld zł! To pokazuje, jakie są możliwości, jakie mogą być efekty skutecznej ochrony roślin – powiedział Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Andrzej Chodkowski, który przebywał w Radzyniu 14 lipca.

Główny Inspektor złożył wizytę w Laboratorium Wojewódzkim i Oddziale Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie, mającymi swą siedzibę przy ul. Międzyrzeckiej 87. Powodem były plany rozbudowy placówki i związana z tym konieczność czasowego przeniesienia biura Oddziału do pomieszczeń Pałacu Potockich. Głównemu Inspektorowi towarzyszyły dr Teresa Wyłupek - Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie oraz Wiesława Wrona kierownik Laboratorium Wojewódzkiego. Miasto Radzyń Podlaski reprezentował na spotkaniu burmistrz Jerzy Rębek. - Jestem pod ogromnym wrażeniem tego, co tu zobaczyłem. Jestem dumny z takiego ośrodka – podkreślał po zwiedzeniu placówki włodarz miasta. Laboratorium zaprezentowała Małgorzata Stadnicka, która oprowadziła gości po laboratorium, opowiadając o wyposażeniu poszczególnych pracowni i prowadzonych w nich badaniach.

Zaplecze dla "lekarzy roślin"

W strukturze organizacyjnej WIORiN w Lublinie znajduje się 15 komórek terenowych – Oddziałów, 3 Oddziały Graniczne oraz Laboratorium Wojewódzkie prowadzące swoją działalność w 3 pracowniach: Laboratoriach Fitosanitarnych w Radzyniu i Lublinie oraz Pracowni Oceny Nasion znajdującej się w Lublinie i badającej jakość materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych. Laboratoria fitosanitarne stanowią zaplecze dla „lekarzy roślin“ wykonują badania roślin, produktów pochodzenia roślinnego i gleby na obecność szkodników (owadów i nicieni), grzybów, bakterii, wirusów powodujących choroby roślin. Główny kierunek badań to organizmy tzw. kwarantannowe tzn. organizmy szkodliwe szczególnie groźne, dotychczas niewystępujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których występowanie nie jest szeroko rozpowszechnione. Ze względu na bardzo rozpowszechnione przemieszczanie materiału roślinnego bardzo ważną grupę badań stanowią analizy ukierunkowane na wykrywanie organizmów dotychczas nienotowanych w Polsce, a mogących stanowić potencjalne zagrożenie dla rodzimych upraw

Część badań prowadzona jest w obydwu pracowniach (np. badania gleby na obecność zarodni raka ziemniaka, badanie na obecność wirusa szarki śliw). Wyłącznie w Laboratorium w Radzyniu prowadzone są badania na obecność bakterii i grzybów metodami hodowlanymi oraz od zeszłego roku z wykorzystaniem techniki PCR.

Na najczęściej stosowane procedury badawcze Laboratorium Wojewódzkie posiada akredytację Polskiego Centrum Akredytacji, co stanowi potwierdzenie, że usługi świadczone przez laboratorium reprezentują wysoki standard jakości, uzyskiwany poprzez stosowanie uznanych metod badawczych i nowoczesnego wyposażenia oraz kompetencje i bezstronność personelu.

Skąd taka specjalizacja?

- W Lublinie znajduje się Pracownia Oceny Nasion, ponieważ w okolicach Lublina, Zamościa i Tomaszowa Lubelskiego jest najwięcej upraw nasiennych kwalifikowanych. Na terenie powiatu radzyńskiego są tradycje sadzeniakowo-ziemniaczane, z tego względu tu rozwinęły się badania związane z uprawami ziemniaków w szczególności w zakresie wykrywania bakteriozy pierścieniowej ziemniaka (Cms) i Ralstoni solanacearum. Laboratorium posiada dobrze zorganizowaną pracownię bakteriologiczną z pożywkarnią, komorą szczepień oraz fitotronami do uprawy roślin testowych. W lubelskim laboratorium nie był ten kierunek rozwijany, dlatego pozostał w Radzyniu, natomiast ocena weryfikacyjna sadzeniaków ziemniaka na obecność wirusów jakościowych wykonywana jest w Laboratorium Fitosanitarnym w Lublinie, które dysponuje szklarniami niezbędnymi do tej oceny – wyjaśnia dr Teresa Wyłupek - Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie.

Przy okazji Andrzej Chodkowski podkreśla, że w Polsce udział materiału siewnego kwalifikowanego jest poniżej zalecanych 20%. - Materiał siewny jest wprawdzie droższy, ale jeśli się weźmie pod uwagę zwyżkę plonów, jest to inwestycja opłacalna dla rolnika – zaznacza Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Jerzy Rębek przypomniał, że w czasach, gdy pełnił funkcję wójta gminy Radzyń stosowane były zachęty w postaci dopłat do kwalifikowanego materiału siewnego, rolnicy interesowali się tą formą wsparcia i korzystali z nasion kwalifikowanych.

Obsługa eksportu, kontrole stosowania środków ochrony roślin i GMO, poradnictwo i edukacja

Iwona Korólczyk - Kierownik Oddziału WIORiN w Radzyniu podkreśliła, że placówka obsługuje także eksport towarów do państw trzecich – głównie jabłek, torfu, drewna, ziemniaków. Dział techniki zajmuje się kontrolą stosowania środków ochrony roślin. - Oprócz tego, że prowadzimy rutynowe kontrole prawidłowości stosowania środków ochrony roślin, reagujemy też na zgłoszenia o nieprawidłowościach. Chodzi o to, by żywność była bezpieczna dla konsumentów – mówiła I. Korólczyk. Placówka prowadzi również kontrole stanu technicznego opryskiwaczy u producentów. Rolnicy są zobowiązani do okresowych badań opryskiwaczy co 3 lata, by zabiegi były poprawnie wykonywane. - Oczekujemy na zgłoszenia rolników, ale staramy się też docierać do gospodarstw, by uaktualnić posiadaną przez nas ewidencję opryskiwaczy – dodaje kierownik radzyńskiego Oddziału WIORiN i podsumowuje: - Jeśli zabiegi i środki związane z ochroną roślin stosowane są zgodnie z przepisami: w odpowiednim czasie i w odpowiedniej dawce, zachowywany jest określony okres karencji, sprzęt jest zarejestrowany i sprawny, owoce są zdrowe i bezpieczne.

- W Polsce mamy dobre wyniki, jeśli chodzi o badania na pozostałości środków ochrony roślin, a także przekroczeń dopuszczalnych poziomów pestycydów. W skali całego kraju jest to wynik 1,6 % - jeden z najlepszych w Europie – skomentował Główny Inspektor Andrzej Chodkowski.

Radzyński Oddział prowadzi również kontrole monitoringowe materiału siewnego w kierunku GMO. Jest to głównie kukurydza, której dużo upraw znajduje się na naszym terenie. Co roku z tych gospodarstw pobierane są próby i wysyłane do Centralnego Laboratorium GIORiN w Toruniu.

Ośrodek prowadzi także działalność edukacyjną i poradniczą. - Często zdarza się, że rolnicy i ogrodnicy zwracają się do nas z prośbą o porady, pomoc w związku z rozwijającymi się chorobami czy szkodnikami, które pojawiły się na plantacji – mówi Iwona Korólczyk. Pracownicy pobierają próbki w celu stwierdzenia przyczyny choroby, podstawowe badanie wykonywane jest w Oddziale w razie potrzeby wykonania bardziej zaawansowanej diagnostyki próbka jest przekazywana do Laboratorium Wojewódzkiego. 

Konieczna rozbudowa i podniesienie bezpieczeństwa

Wizyta przedstawicieli Państwowej i Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Radzyniu spowodowana była min. planami rozbudowy radzyńskiej placówki. - Rozbudowa Laboratorium Fitosanitarnego w Radzyniu Podlaskim ma na celu zapewnienie pomieszczeń o najwyższym III poziomie zabezpieczeń przystosowane do pracy z organizmami przenoszącymi się z powietrzem co wyeliminuje możliwość uwalniania się tych organizmów do środowiska. Bardzo ważne jest podnoszenie bezpieczeństwa fitosanitarnego prowadzonych badań w celu spełnienia najwyższych standardów europejskich i dobrej praktyki laboratoryjnej - wyjaśnia dr Teresa Wyłupek Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie. - Posiadana akredytacja oraz zasady DPL obligują Laboratorium do zagwarantowania jak najwyższych standardów oraz stałego doskonalenia.

Ponadto konieczne jest rozbudowanie części magazynowej z przeznaczeniem na próbki bulw ziemniaka przed i po badaniach, niezbędne w przypadku wdrożenia zwiększonej ilości badań ziemniaków przeznaczonych do sadzenia (tzw. samozaopatrzenie)– obecnie ok 600 próbek, przewidywane zwiększenie o ok. 3500 próbek.

fot. Dorota Kałuszyńska

01 - Badania PCR - przygotowanie do amplifikacji

02 - Izolacja bakterii na podłoża hodowlane

03 - Test biologiczny -inokulacja roślin

04 - Komora fitotronowa do hodowli roślin testowych

05 - Bulwy ziemniaka  porażone przez Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus

06 - Objawy na owocach Quadraspidiotus pernicjosus

07 - Pieris porażony przez Phytophthora citrophthora

fot. Anna Wasak