Grupa przedstawicieli Narodowego Instytutu Dziedzictwa reprezentujących Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przebywała w czwartek 27 października w Radzyniu. Celem wizyty była ocena wartości historycznej Pałacu Potockich dla potrzeb uznania zabytku za Pomnik Historii. Znalezienie się na prezydenckiej liście tego typu obiektów to nie tylko splendor, ale również perspektywa wysokich środków na jego renowację.

- Stawką jest bardzo solidne wsparcie finansowe, także z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mówimy tu o naprawdę dużych pieniądzach, które pozwoliłyby przywrócić naszej "Perle" dawny blask – mówi burmistrz Radzynia Jerzy Rębek. Wniosek o umieszczenie Zespołu Pałacowo-Parkowego na prezydenckiej liście Pomników Historii Miasto Radzyń złożyło w styczniu 2016 roku. W tym celu zgromadzono i przesłano do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego obszerne i wielowątkowe opracowanie dotyczące wartości historycznych, kulturowych, artystycznych obiektu, jego stanu technicznego, roli, jaką pełni współcześnie.

Dotąd na prezydenckiej liście Pomników Historii znalazło się 60 obiektów o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. W kolejce czeka kilkaset. - Jestem zadowolony, że tak szybko nastąpiła reakcja na nasz wniosek, ponieważ kolejka zabytków pretendujących do tego tytułu jest długa. Oznacza to, że zostaliśmy uznani za miejsce wyjątkowe – mówi burmistrz Jerzy Rębek. Włodarz miasta podkreśla także rolę wizyty Prezydenta RP w Radzyniu: - Przypomnę, że spotkanie Prezydenta z mieszkańcami miasta i regionu odbyło się na pałacowym dziedzińcu, znalazła się więc okazja, by naszą perłę zaprezentować głowie państwa. Andrzej Duda wykazał wielkie zainteresowanie wartością obiektu i jego losem, stąd sądzę, że tak szybka reakcja Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nie musimy czekać na to latami.

W godzinach popołudniowych grupa pracowników Narodowego Instytutu Dziedzictwa, reprezentującego Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zwiedziła Pałac Potockich, oranżerię, kościół pw. Świętej Trójcy. Członkowie zespołu interesowali się rolą, jaką obecnie odgrywa obiekt. - Podjęliście się wspaniałej misji, życzymy wam powodzenia. Wielkie zadanie renowacji pałacu, przywrócenia mu świetności będzie wymagało czasu, na pewno będzie realizowane etapami – usłyszeli przedstawiciele Miasta Radzyń burmistrz Jerzy Rębek i jego zastępca Tomasz Stephan.

- Jeśli pozytywnie rozstrzygnięta zostanie kwestia uzyskania przez Pałac Potockich statusu Pomnika Historii, rozpoczniemy starania o środki zewnętrzne na pałac – podsumowuje włodarz Miasta.

Rada Ochrony Zabytków ustanowiła szereg kryteriów, które obiekt musi spełniać by został uznany za Pomnik Historii. Radzyński zespół pałacowo-parkowy je spełnia, za czym przemawiają następujące argumenty:

- Zespół zachował pierwotną kompozycję przestrzenną i jest należycie wyeksponowany w przestrzeni miejskiej, zajmuje wręcz centrum miasta.

- Pałac, oranżeria i park to dzieła wybitnych twórców, w ich gronie są tak wielkie osobowości jak architekci Jakub Fontana i August Locci, rzeźbiarz Jan Chryzostom Redler, kamieniarz Michał Dollinger, ogrodnik Jan Dawid Knackfus.

- Pałac i oranżeria charakteryzują się jednorodnością stylową i artystyczną – obiekty te określane są w literaturze fachowej jako "perły rokoka"; zespół pałacowo-parkowy to monumentalna budowla jednorodna stylistycznie o typowym dla późnego baroku układzie entre cour et jardin, podporządkowanym głównej osi kompozycyjnej.

- „Architektoniczna koncepcja pałacu jest unikatowa pod wieloma względami” (Grażyna Michalska, Roman Zwierzchowski, Łukasz Michalski, Radzyń Podlaski. Miasto i rezydencja, w: Radzyń Podlaski. Miasto i rezydencja, red. Grażyna Michalska, Dominika Leszczyńska, Radzyń Podlaski 2011, s. 53 ). W pałacu zastosowane zostały unikatowe rozwiązania budowlane – przykładem są m.in. kwadratowy układ kompozycyjny, wieże bramne czy wielokątny ryzalit środkowy korpusu głównego pałacu Potockich;

- Obiekty zawierają wybitny i jednorodny wystrój artystyczny - zespół rzeźb Jana Chryzostoma Redlera ze względu na wysokie wartości artystyczne oraz fakt, że zachowany został niemal w całości, stanowi ewenement w skali europejskiej;

- Właścicielami i budowniczymi, a także mieszkańcami pałacu byli wybitni Polacy, zaliczający się do elity politycznej i kulturalnej kraju (Stanisław Antoni Szczuka, Eustachy, Ignacy i Stanisław Kostka Potoccy, Karol Lipiński, Adam Jerzy Czartoryski);

- Pałac i oranżeria są w dobrym stanie technicznym. Dach pałacu jest pokryty miedzianą blachą, jego fundamenty są odwodnione i zabezpieczone, wzmocnione i odrestaurowane zostały mury oporowe reprezentacyjnej bramy wjazdowej na dziedziniec pałacu. W 2008 r. została odrestaurowana elewacja północna (z dużym udziałem finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Trwa wymiana stolarki okiennej. Od 2015 roku prowadzona jest renowacja rzeźb Redlera.

- Pałac i oranżeria zostały wpisane do rejestru zabytków.